Normalna reakcja na nienormalną sytuację

Data 24 lutego 2022 roku zostanie w pamięci większości z nas na bardzo długo. O świcie dotarła do nas wiadomość o napaści Rosji na Ukrainę. Rozpoczęła się wojna. Wojna, która toczy się w kraju sąsiadującym bezpośrednio z Polską. Wojna, która dotyka być może naszą rodzinę, znajomych, czy kolegów z pracy. Wojna, której nie znamy my, a w przypadku większości z nas, również nasi rodzice. Naturalnym jest, że nieznane – na które dodatkowo nie mamy osobiście większego wpływu, rozbudza w nas lęk. A, że różnimy się między sobą – tak i w tym przypadku nasze reakcje będą odmienne od tych, które możemy zauważać w swoim otoczeniu.

Czy zachowuję się adekwatnie do sytuacji ?

Kanadyjscy psychologowie, Norman Endler i James Parker wskazali w 1990 roku trzy główne style radzenia sobie ze stresem:

• styl skoncentrowany na zadaniu,

• styl skoncentrowany na emocjach,

• styl skoncentrowany na unikaniu.

Style te mogą uwypuklać się w naszym zachowaniu w zależności od sytuacji, jednak zwykle dominuje jeden z nich. Jak to wygląda ?

Alleluja i do przodu !

Osoby skoncentrowane na zadaniu skupiają się na istocie problemu i próbie skutecznego jego rozwiązania. Jeśli rozwiązanie jest utrudnione, lub niemożliwe – starają się dostosować do sytuacji. Jest to styl, w którym podejmuje się ukierunkowane działanie. Ważne jest tu poczucie sprawstwa i skuteczności. Jest to styl bardzo pożądany przez pracodawców, gdyż w trudnych kryzysowych sytuacjach, daje nadzieję, że podwładni skupią się na konkretnym działaniu, które pozwoli szybko zażegnać niebezpieczeństwo. Styl skoncentrowany na zadaniu uznawany jest za styl ochronny, gdyż energia i napięcie powstałe w organizmie w wyniku reakcji stresowej mogą być spożytkowane i stanowią niejednokrotnie paliwo do dalszego działania, jednocześnie się uwalniając.

Jeśli więc:

• śledzisz na bieżąco informacje o działaniach wojennych i ich skutkach, z zamiarem pomocy lub organizacji wsparcia,

• organizujesz pomoc uchodźcom,

• bierzesz udział w proteście przeciwko konfliktowi,

• kontaktujesz się z osobami zgłaszającymi potrzeby w związku z sytuacją i koordynujesz działania,

• zdobywasz wiedzę w zakresie możliwości pomocy poszkodowanym

prawdopodobnie dominującym stylem radzenia sobie ze stresem będzie u Ciebie tzw. styl zadaniowy.

To straszne ! Jak mi źle ! Nie dam rady !

Styl skoncentrowany na emocjach charakteryzuje osoby, które w związku z doznawanym stresem skupiają na własnych emocjach. Niejednokrotnie skupieniu temu towarzyszy izolowanie się (zamykanie we własnej skorupie) lub wręcz przeciwnie – nieodparta chęć dzielenia się swoimi odczuciami z innymi. Jeśli więc:

• nie masz ochoty z nikim rozmawiać i wolisz wyciszyć się pod kocykiem,

• masz ogromną potrzebę rozmowy i wyżalenia się,

• skupiasz się na zamartwianiu, czy fantazjowaniu,

• ponosi Cię złość, którą musisz rozładowywać klnąc, krzycząc, czy płacząc

prawdopodobnie to styl emocjonalny będzie w tym przypadku brał górę w radzeniu sobie z tą trudną sytuacją. Styl ten, choć jest daleki od skutecznego rozwiązania sedna problemu, może działać ochronnie właśnie w przypadkach, gdy jesteśmy bezsilni wobec jakiegoś zjawiska lub musimy poczekać na możliwość ewentualnego dalszego działania. Skupienie się na emocjach i ich rozładowywanie pomoże nam bliżej przyjrzeć się sobie (w jakim jesteśmy stanie), ale też na bieżąco dbać o regulację napięcia psychicznego, które jest niezwykle ważne w procesie rozkładania sił na przestrzeni czasu.

Nie ma żadnego problemu !

To mnie nie dotyczy, nie widzę żadnego problemu, zajmę się tym później. To zdania, które często padają z ust osób radzących sobie ze stresem poprzez unikanie. Unikanie może przybierać dwojaką formę: ucieczki w czynności zastępcze (sprzątanie, gry komputerowe, oglądanie telewizji, sport, sen) lub kontakty towarzyskie (spotkania ze znajomymi, długie rozmowy telefoniczne, czatowanie). Jeśli więc:

- masz ochotę robić cokolwiek byleby nie myśleć o tym,

- masz ochotę przespać ten czas,

- zaczynasz się objadać, maniakalnie sprzątać, czy sztucznie szukać rozrywki,

- inicjujesz spotkania ze znajomymi, by nie myśleć o problemach,

- serfujesz po internecie, grasz, czy czatujesz, by zabić czas,

prawdopodobnie radzisz sobie ze stresowym napięciem, uciekając od jego źródeł i konsekwencji. Metoda ta pozwala zapomnieć, oderwać się od trudności i zrelaksować, jednak w konsekwencji może doprowadzić do narastania obowiązków od których uciekamy. W skrajnych przypadkach może to prowadzić do prokrastynacji, czyli ciągłego przekładania na później.

Co jest lepsze ?

Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Każdy z tych stylów wyłonił się, gdyż w określonych warunkach spełniał swoje zadanie – radzenia sobie w sytuacjach trudnych. Styl zadaniowy pomaga w skutecznym rozwiązywaniu problemów, ale może rodzić frustrację, gdy rozwiązanie jest poza strefą naszego wpływu. Styl emocjonalny może pomagać w samopoznaniu, lecz w przypadku trudnych emocji, sam może je potęgować (lęk przed lękiem), zaś styl unikowy pozwala odpocząć, lecz może stać się źródłem zaległości.

Bez względu na to, który styl jest u Ciebie dominujący, warto przyjrzeć się w jaki sposób Ty radzisz sobie zwykle w trudnych sytuacjach. Im lepiej się znasz, tym skuteczniej możesz wykorzystywać atuty dominującego stylu. Będziesz mieć również wiedzę, jakie obszary wymagają ewentualnego wsparcia, czy treningu.

Nie oceniaj się przy tym. Pamiętaj, że większość reakcji stresowych (nawet tych ostrych) jest normalna. To często sytuacje, które im towarzyszą są odległe od tego, do czego przywykliśmy.